Thứ ba, 08/10/2024 08:44

Viêm Phế Quản - ứng dụng thảo dược, một số bài thuốc trong Đông Y

04/10/2023
Viêm phế quản là một bệnh hay gặp, thuộc phạm vị của chứng thái khấu, đàm ẩm của y học dân tộc cổ truyền, được chia sẻ làm hai thể cấp tính và mãn tính. Nguyên nhân do ngoại cảm phong hàn, phong nhiệt và khí táo: phong hàn và phong nhiệt xâm phạm vào cơ thể, làm phế khí mất khả năng tuyên giáng gây ho, nhiều đờm, khí táo về mùa thu làm tân dịch của phế bị giảm sút gây ho khan, ngứa họng. Về nội thương do công năng của 3 tạng Phế, Tỳ, Thận bị giảm sút: hàn thấp tương Tỳ sinh đàm ẩm, nhiệt thương Phế làm Phế thận âm hư, đều đưa đến ho, nhiều đờm.

I. VIÊM PHẾ QUẢN CẤP TÍNH

Thường do phong hàn, phong nhiệt, khí tóa gây ra.

Ứng dụng bài thuốc chữa viêm phế quản bằng Đông y cổ truyền

  1. Phong hàn: gặp ở giai đoạn đầu của viêm phế quản cấp.

- Triệu chứng: ho ra đờm loãng, trắng, dễ khạc, sốt sợ lạnh, nhức đầu, chảy nước mũi, ngứa cổ, khàn tiếng, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù.

- Phương pháp chữa: sơ phong tán hàn, tuyên phế (chữa ho, trừ đờm).

Bài thuốc:

Tía tô              12g

Lá hẹ               10g

Kinh giới         10g

Trần bì              6g

Xuyên khung    6g

Bạch chỉ            8g

Rễ chỉ thiên        8g

Sắc uống ngày một thang.

 

  1. Phong nhiệt: thường gặp ở viêm phế quản cấp và đợt cấp của viêm phế quản mãn tính.

Triệu chứng: ho khạc ra nhiều đờm màu vàng, vàng dính, họng khô, họng đau, sốt, nhức đầu, sợ gió, rêu lưỡi mỏng vàng, mạch phù sắc.

Phương pháp chữa: sơ phong thanh nhiệt, tuyên phế (chữa ho, trừ đờm).

Bài thuốc:

Tang diệp         16g

Rễ cỏ chanh     8g

Rễ cây dâu       12g

Bán hạ chế         8g

Bạc hà                 8g

Cúc hoa              8g

Rau má              12g

Xạ can                 4g

Lá hẹ                   8g

Rễ chỉ thiên       8g

Sắc uống ngày một thang.

 

  1. Khí táo: gặp ở viêm phế quản cấp tính, mùa thu trời hanh.

Triệu chứng: ho khan nhiều, ngứa họng, miệng khô, họng khô, nhức đầu, mạch phù sắc.

Phương pháp chữa: thanh phế nhuận táo, chỉ khái.

Bài thuốc:

Tang diệp           12g

Thạch cao           12g

Cam thảo              6g

Mạch môn          12g

Tỳ bà diệp           12g

Hạnh nhân            8g

Gừng                      4g

A giao                    8g

Đẳng sâm            16g

Sắc uống ngày một thang.

Tang diệp (Dược liệu quen thuộc từ cây dâu tằm)

 

  1. VIÊM PHẾ QUẢN MÃN TÍNH

Đợt cấp của viêm phế quản mãn tính thường được chữa như viêm phế quản cấp. Nếu không có đợt cấp tính thì chia làm hai thể sau:

 

  1. Đàm thấp:

Triệu chứng: ho hay tái phát, trời lạnh ho tăng lên, đờm dễ khạc, sức trắng loãng hoặc thành cục dính, buổi sáng ho nhiều, ngực đầy tức, ăn kém, rêu luỡi trắng dính, buổi sáng ho nhiều, ngực đầy tức, ăn kém, rêu lưỡi trắng dính, mạch phù hoạt.

Phương pháp chữa: táo thấp hóa đàm, chỉ khái.

Bài thuốc:

Vỏ quýt sao          10g

Vỏ vối sao             10g

Hạt cải trắng        10g

Bán hạ chế           8g

Cam thảo dây      8g

Ba đậu chế           4g

Sắc uống ngày một thang.

Nếu tỳ, thận dương hư gây ho, đờm nhiều,ngực sườn đầy chướng,miệng khát mà không muốn uống nước, bị nôn, lưng và chân tay lạnh, hoa mắt, chóng mặt, thở ngắn, hồi hộp, lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng trơn, mạch huyền hoạt. Phương pháp chữa là ôn dương lợi thấp trừ đờm, dùng bài thuốc: Linh quế truật cam thang gia vị.

Bạch truật            8g

Cam thảo             4g

Phục linh             16g

Quế chi                12g

- Nếu hoa mắt, hồi hộp, gia thêm: Bán hạ chế 8g, Gừng sống 4g.

- Nếu chân tay lạnh, lưng yếu gia thêm: Phụ tử chế 12g, Gừng 4g, Bạch thược 12g.

Tùy vào từng nguyên nhân gây bệnh mà các thầy thuốc sẽ đưa ra cách chữa trị phù hợp

  1. Thủy ẩm (hàn ẩm): thường gặp ở những bệnh viêm phế quản mãn tính, kèm theo giãn phế nang ở người già, người giảm chức năng hô hấp, tâm phế mạn tính... của y học hiện đại.

Triệu chứng: ho hay tái phát, khó thở, đờm lọc xọc trong họng, trời lạnh ho tăng lên. Khạc đờm nhiều loãng trắng. Sau khi vận động nhiều các triệu trứng trên càng rõ, có thể không nằm được sợ lạnh, rêu lưỡi tắng trơn, mạch tế nhược.

Phương pháp chữa: ôn phế hóa đàm.

Bài thuốc:

Ma hoàng            6g

Quế chi                6g

Can khương        4g

Tế tân                   4g

Ngũ vị tử              6g

Bán hạ chế           8g

Cam thảo             4g

Bạch tiền             4g

- Nếu ho nhiều gia thêm: Tử uyển 12g, Khoản đông hoa 8g.

- Đờm lọc xọc nhiều gia thêm: Dình lịch tử 12g.

 

Tài liệu lớp bồi dưỡng chuyên sâu Đông Y.

Trung ương hội Đông Y Việt Nam

Hội Đông Y tỉnh Thái Nguyên.

TIN LIÊN QUAN