BỆNH KHÁNG KHÁNG SINH SẼ TRỞ THÀNH THÁCH THỨC VỚI TOÀN CẦU
THỰC TRẠNG
Sốc khi kháng sinh mất tác dụng
Ở nhiều quốc gia, kháng sinh thế hệ 1 vẫn còn hiệu quả trong điều trị, nhưng tại Việt Nam, bệnh nhân phải sử dụng các loại kháng sinh thế hệ 3 và 4 mới nhất. Tuy nhiên, nhiều trường hợp vẫn xảy ra hiện tượng kháng toàn bộ các loại kháng sinh này.
Đặc biệt tình trạng Lạm Dụng và Tiếp Cận Kháng Sinh ở việt nam:
- 60-90% kháng sinh tiêu thụ không cần kê đơn.
- 1/3 bệnh nhân tại bệnh viện sử dụng kháng sinh mà không có chỉ định y khoa rõ ràng.
Tiếng Chuông Cảnh Tỉnh Đang Rền Vang:
Việt Nam đang đứng trước một thách thức lớn khi tỷ lệ kháng kháng sinh ngày càng gia tăng.
Việt nam cần có tiếng chuông cảnh tỉnh
01. CỨU TINH CỦA NHÂN LOẠI
Trên thực tế, thảm họa này đã được chính cha đẻ của thuốc kháng sinh cảnh báo từ rất sớm.
Trong một bài phỏng vấn sau khi nhận giải Nobel vào năm 1945 vì thành tựu khám phá ra penicillin, GS Fleming phát biểu:
"Những ai lạm dụng thuốc penicillin không suy nghĩ sẽ phải chịu trách nhiệm về mặt đạo đức cho cái chết của người bị nhiễm trùng, gây ra bởi vi khuẩn kháng penicillin."
Thực tế kéo dài đến tận ngày nay: Tính hiệu quả và dễ tiếp cận của kháng sinh dẫn đến hành vi lạm dụng và một số vi khuẩn đã tiến hóa kháng kháng sinh.
02. CUỘC ĐUA LỊCH SỬ GIỮA KHOA HỌC VÀ TIẾN HÓA.
Bắt đầu từ những năm 50 của thế kỷ trước (tức là chỉ khoảng một thập kỷ sau khi thuốc kháng sinh ra đời), tình trạng vi khuẩn kháng penicillin trở thành một vấn đề y khoa nghiêm trọng, khiến giới khoa học phải nhìn nhận nó như một mối đe dọa lớn và cấp bách tìm giải pháp.
Bên cạnh việc siết chặt chỉ định dùng kháng sinh, nhân loại cũng chính thức bước vào một cuộc đua lịch sử đến nay vẫn chưa có hồi kết: Cuộc đua giữa sản xuất kháng sinh mới và khả năng tiến hóa của vi khuẩn.
Trong tiến trình này, các nhà khoa học đã không sợ vất vả hay nguy hiểm để tìm chọn các loại khuẩn mới từ những nơi dơ bẩn nhất như: trong đất mùn, nước cống rãnh hôi thối và đống rác sinh hoạt đã bốc mùi…
Bởi họ cho rằng càng ở những nơi như vậy thì mới càng có nhiều loại khuẩn ký sinh và việc thu thập hay chọn lựa mới mang lại nhiều hiệu quả.
Giai đoạn này xuất hiện một "cơn sốt" tìm thuốc kháng sinh trong đống rác trên toàn thế giới, chủ yếu lúc bấy giờ là tại phương Tây.
Kết quả là chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều loại thuốc kháng sinh đã ra đời, đáng kể đó là streptomycin, neomycin, erythromycin… Trên kinh nghiệm bào chế penicillin, việc phát hiện và sản xuất các loại kháng sinh mới khác gặp nhiều thuận lợi. Tuy vậy các nhà khoa học cũng đã bỏ ra khá nhiều công sức. Có thể nói mỗi sản phẩm mới đều là sự nỗ lực hết mình của họ.
Sự ra đời của streptomycin là một ví dụ, các nhà khoa học do Waksman đứng đầu đã vùi đầu trong phòng thí nghiệm để chọn lọc từ 10.000 giống vi khuẩn. Cuối cùng họ mới tách ra được một giống lý tưởng nhất, đó chính là streptomycin mà chúng ta đang dùng rộng rãi ngày nay.
Từ thập niên 60 của thế kỷ trước tới nay, nhiều công trình nghiên cứu thuốc kháng sinh phát triển theo chiều sâu. Chloromycetin (pasaxin) là loại thuốc kháng sinh đầu tiên dùng phương pháp tổng hợp hóa học bào chế nên. Từ thập niên 80 của thế kỷ trước, các công trình nghiên cứu bào chế kháng sinh đã có nhiều bước tiến vượt bậc và đã đưa vào sử dụng loại thuốc kháng sinh đa năng mới bằng phương pháp bán tổng hợp là cephalosporin (cynnematin).
Chỉ riêng mỗi loại này hiện cũng đã có hơn 30 chủng khác nhau. Hàng năm, số lượng các thuốc kháng sinh mới được đưa ra thị trường lên đến hàng chục và tính đến nay số loại kháng sinh có thể đến hàng ngàn. Ước tính đến nay, con người biết được khoảng 8.000 loại kháng sinh, trong đó khoảng 100 loại được sử dụng trong y học.
Tuy nhiên, mặc cho những bước tiến của loài người trong việc chế tạo ra các loại kháng sinh, vi khuẩn lại không mất quá nhiều thời gian để vô hiệu hóa bất kỳ vũ khí mới nào.
Ngay sau penicillin, nhóm thuốc kháng sinh beta-lactam được phát hiện, phát triển và đưa vào sử dụng. Thế nhưng chỉ vài năm sau đó, trường hợp mắc vi khuẩn kháng được loại thuốc này đã được phát hiện. Cụ thể là vào năm 1962 tại Vương quốc Anh và tại Mỹ vào 6 năm sau đó.
Năm 1972, loại thuốc kháng sinh mới là Vancomycin được đưa vào sử dụng trong lâm sàng cho các trường hợp vi khuẩn kháng thuốc methicillin. Vancomycin, khi đó được đánh giá là một loại vũ khí toàn diện, khi các nhà khoa học cho rằng việc xuất hiện vi khuẩn kháng được loại kháng sinh này là điều rất khó có thể xảy ra trong lâm sàng.
Với năng lực tiến hóa của mình, vi khuẩn chỉ mất 7 năm để làm sụp đổ niềm tin này của loài người.
Thuốc ra đời, vi khuẩn kháng nó và rồi chúng ta lại đi tìm loại thuốc mới. Nhưng có vẻ như loài người đang hụt hơi khi mà một chủng vi khuẩn mới sinh ra cứ mỗi 20 phút. Trong khi đó, các công ty dược phẩm thì cần đến khoảng 15 năm và hàng trăm triệu USD để nghiên cứu và cho ra đời một loại kháng sinh.
Giới khoa học gần như đã nghiên cứu hết các cơ chế để tiêu diệt vi khuẩn, các ý tưởng cũng đã cạn kiệt. Trong 20 năm trở lại đây, trên thế giới có rất ít loại kháng sinh được ra đời. Trong khi đó, vi khuẩn lại vẫn liên tục tiến hóa. Tỷ lệ vi khuẩn kháng thuốc ngày càng nhiều và khả năng kháng thuốc ngày càng tăng.
Một trong những loại kháng sinh mới nhất của nhân loại, daptomycin, ra đời năm 2003 thì chỉ một năm sau xuất hiện vi khuẩn kháng nó.
03: VI KHUẨN ĐA KHÁNG THUỐC: BÁC SĨ BẤT LỰC NHÌN BỆNH NHÂN CHỜ CHẾT
Trên thế giới có khoảng hơn 100 loại kháng sinh nhưng đã xuất hiện vi khuẩn siêu kháng thuốc kháng được tất cả các loại thuốc hiện có.
Không quá khi so sánh các loại "siêu vi khuẩn" này là cơn ác mộng trong lĩnh vực y khoa, bởi một khi nhiễm phải nó, bệnh nhân gần như chỉ có một kết cục duy nhất là "chờ chết", trong sự bất lực của các bác sĩ.
Đây là cuộc đua sau 100 năm từ năm 1942 tới hiện tại. Thành thật mà nói thì các vi khuẩn đột biến theo cấp số nhân còn các nhà khoa học đã và đang bất lực trước vi khuẩn:
04 TỪ VIỆC MUA KHÁNG SINH DỄ NHƯ MỚ RAU ĐẾN THẢM HỌA TOÀN CẦU.
Một phần là vì vi khuẩn mạnh nhưng phần quan trọng nhất là do không được sự hợp tác của cộng đồng, cả nhân loại vi phạm lời cảnh báo của cha đẻ thuốc kháng sinh, cả nhân loại xâm nhập sử dụng thuốc kháng sinh một cách bừa bãi, và tọa nên một môi trường thuận lợi huấn luyện cho những vi khuẩn sáng thuốc và sản sinh ra những vi khuẩn đa kháng.
Theo thống kê, có ít nhất 700.000 người trên thế giới tử vong mỗi năm vì nhiễm vi khuẩn kháng thuốc. Con số này có thể tăng lên 10 triệu người vào năm 2050, khi mà các chủng siêu vi khuẩn kháng thuốc càng ngày càng phát triển và lan rộng.
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VI KHUẨN ĐA KHÁNG ĐÓ LÀ:
- Nhiều người cứ có triệu chứng ho, sốt là bảo nhau mua thuốc kháng sinh uống. Chỉ cần tìm tới một dược sĩ tại một đại lý thuốc bất kỳ, nói lại các triệu chứng, bệnh nhân sẽ được kê ngay kháng sinh giảm đau, hạ sốt được chia thành các túi cùng lời dặn uống vào buổi sáng, chiều. Những bệnh này về cơ bản thì không đòi hỏi phải dùng tới thuốc nhưng người dân lạm dụng vào thuốc từ đó tạo cho vi khuẩn có cơ hội được tiếp xúc với kháng sinh và tập cách kháng kháng sinh.
- Vì mua thuốc kháng sinh quá dễ dàng, không có sự hướng dẫn chi tiết chặn trẽ từ các y bác sĩ từ đó khiến nhiều người có xu hướng dùng thuốc không đủ liều, khi chỉ vừa khỏe là sẽ dừng uống thuốc dù bệnh chưa hoàn toàn hết và từ đó những vi khuẩn chưa bị xử lý hết thì chúng sẽ có thời gian phục hồi và học cách thích nghi với kháng sinh. Và khi đó bệnh trở nặng thì người bệnh lại không thể sử dụng tiếp được loại kháng sinh đó mà phải dùng kháng sinh nặng hơn, khỏe hơn. Và khi mà bệnh bình thường trước đây có thể khỏi bằng cách uống thuốc đúng đủ liều, thì ngày nay càng ngày càng nặng và đòi hỏi thuốc kháng sinh loại cao hơn, nặng hơn và đó là lúc mà bệnh nhân phải nhập viện và khi chúng ta nhập viện thì đưa tất cả những vi khuẩn rất mạnh đó vào trong bệnh viện, nơi tụ hội của những VI KHUẨN MẠNH NHẤT. Tại bệnh viện thì họ sử dụng liều kháng sinh cao và đó là một cái lò huấn luyện cực kỳ tàn bạo và lợi hại, “lò huấn luyện cuối cùng” tạo ra vi khuẩn đa kháng. Đặc biệt tại các bệnh viện lớn, nơi mà những bệnh nặng nhất có mặt.
05 LỜI KHUYÊN ĐỂ BẢO VỆ SỨC KHỎE CỦA CHÚNG TA
- Tập Luyện và Rèn Luyện Cơ Thể Khỏe Mạnh:
- Duy trì lối sống lành mạnh để giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Hạn Chế Sử Dụng Thuốc Kháng Sinh:
- Chỉ sử dụng khi cần thiết và theo hướng dẫn của y bác sĩ.
- Sử dụng các phương pháp tự nhiên như nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ chất khi có bệnh nhẹ.
- Thăm Khám Y Bác Sĩ Khi Cần Thiết:
- Tránh tự ý mua thuốc tại các tiệm thuốc không uy tín.
- Tin tưởng vào các y bác sĩ chuyên nghiệp đã được đào tạo bài bản.
- Tuân Thủ Đúng Liều Lượng Thuốc:
- Uống đủ liều thuốc theo chỉ định để đảm bảo vi khuẩn bị tiêu diệt hoàn toàn.
- Điều Chỉnh Ngoại Trú và Giảm Nhập Viện:
- Hạn chế nhập viện để giảm nguy cơ lây chéo vi khuẩn mạnh.
- Tuân Thủ Điều Kiện Vô Trùng Khi Nhập Viện:
- Đảm bảo vệ sinh để tránh lây nhiễm vi khuẩn kháng thuốc.
Hãy Cùng Hành Động: Hợp tác với các y bác sĩ và hệ thống y tế để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng, làm chậm lại thảm họa y tế này.
