Thứ ba, 08/10/2024 08:41

Nám da – Nguyên nhân, phương pháp phòng và điều trị

26/09/2023
Nám da là một vấn đề da liễu phổ biến. Nó được đặc trưng bởi sự xuất hiện các vết sậm màu trên da, thường là trên khuôn mặt, cổ, tay và các khu vực da tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.

Nám da là gì?

Nám da là mt vn đ da liu ph biến. Nó được đc trưng bi s xut hin các vết sm màu trên da, thường là trên khuôn mt, c, tay và các khu vc da tiếp xúc trc tiếp vi ánh sáng mt tri.

Ti sao li b nám da?

Nám da xy ra khi tế bào da sn xut quá nhiu hc t melanin. Hc t melanin làm cho da có màu sm khi nng đ cao và màu sáng khi nng đ thp. Các yếu t gây nám da bao gm di truyn, tác đng ca ánh sáng mt tri, thay đi hormone trong cơ th (như mang thai hoc s dng các phương pháp tránh thai), tui tác và mt s yếu t khác như căng thng, s dng m phm không an toàn hoc tác đng t môi trường. Nám da thường không gây nguy him cho sc khe, nhưng có th nh hưởng đến t tin ca mt người do yếu t thm m gây ra.

Nám da do hormone, còn được gi là nám mang thai hoc nám do chu tác đng hormone

Khi da tiếp xúc vi tia UV, nó kích thích tế bào melanocyte, loi tế bào chu trách nhim sn xut melanin, hot đng mnh m hơn. Tế bào melanocyte bt đu sn xut và gii phóng melanin nhiu hơn so vi bình thường.  Ngoài ra, tia UV cũng có kh năng kích thích vic phân b không đu melanin trên da. Điu này dn đến s hình thành các vùng da có nng đ melanin cao, gi là nám da. Các vùng da này thường xut hin dưới dng các đm sm màu hoc các vết nám trên khuôn mt, c, tay và các khu vc da tiếp xúc trc tiếp vi ánh sáng mt tri. Cn nh rng, tác đng ca tia UV không ch xy ra khi bn tiếp xúc vi ánh sáng mt tri trc tiếp mà còn khi bn trong môi trường có tia UV, chng hn như trong nhà hoc trong xe. Tia UV có th xuyên qua kính và tác đng lên da.

Nám da do hormone, còn được gi là nám mang thai hoc nám do chu tác đng hormone, là mt trng thái da mà màu da tr nên không đu và xut hin các vết sm màu trong vùng da tiếp xúc vi ánh sáng mt tri. Cơ chế hình thành nám do hormone phn ln liên quan đến s tác đng ca hormone estrogen và progesterone. Khi mt ph n mang thai hoc trong giai đon tin mãn kinh, cường đ hormone estrogen và progesterone trong cơ th tăng lên. S tăng hormone này có th nh hưởng đến quá trình sn xut melanin, cht sc t chu trách nhim cho màu da. Hormone estrogen đc bit có kh năng kích thích tế bào melanocyte, làm cho chúng hot đng mnh m hơn và sn xut melanin nhiu hơn. Do s tăng sn xut melanin, các vùng da được tác đng bi hormone estrogen và progesterone có xu hướng xut hin các vết sm màu, to nên nám da. Nhng vùng da này thường xut hin trên khuôn mt, đc bit là trên trán, má và mũi, và có th lan rng theo thi gian. Ngoài hormone estrogen và progesterone, các yếu t khác cũng có th nh hưởng đến vic hình thành nám do hormone, bao gm s thay đi hormone trong quá trình rng trng hàng tháng, vic s dng các loi thuc cha hormone và tình trng hormone không cân bng trong cơ th.

Vai trò ca melain trong da là gì?

Melanin đóng vai trò quan trng trong vic bo v da khi tác đng ca tia t ngoi

Melanin đóng vai trò quan trng trong vic bo v da khi tác đng ca tia t ngoi, điu chnh cường đ màu sc da và bo v da khi s tn thương t oxy t do. Vai trò này giúp duy trì s khe mnh và bo v da khi các vn đ v sc khe da, bao gm ung thư da và lão hóa da. Dưới đây là mô t v vai trò ca melanin trong các quá trình này:

1. Bo v da khi tác đng ca tia t ngoi: Mt trong nhng vai trò quan trng nht ca melanin là bo v da khi tác đng ca tia t ngoi (UV) t ánh sáng mt tri. Melanin có kh năng hp th và phân tán tia UV, ngăn chn chúng xâm nhp vào các lp sâu ca da. Điu này giúp gim nguy cơ b tác đng gây hi t tia UV, bao gm s tn thương ca DNA và s hình thành các gc t do, có th gây ung thư da và lão hóa da.

2. Điu chnh cường đ màu sc da: Melanin cũng có kh năng điu chnh cường đ màu sc da. S sn xut và phân phi melanin trong da nh hưởng đến màu sc tng th ca da. Khi melanin được sn xut nhiu, da có màu sc sm hơn. Ngược li, khi melanin sn xut ít, da có màu sáng hơn. Điu này gii thích ti sao màu sc da ca con người có s đa dng t da trng nht đến da đen đm.

3. Bo v da khi s tn thương t oxy t do: Melanin cũng có kh năng chng li s tn thương t oxy t do. Oxy t do là các phân t không n đnh có kh năng gây hi cho tế bào da, gây lão hóa sm và các vn đ v sc khe da khác. Melanin có kh năng chng li s oxi hóa và giúp bo v da khi s tn thương gây ra bi oxy t do.

Các yếu t làm tăng nguy cơ b nám da là gi?

1. Tác đng ca ánh sáng mt tri: Tia t ngoi (UV) trong ánh sáng mt tri là mt nguyên nhân chính gây nám da. Khi da tiếp xúc vi ánh sáng mt tri, tia UV kích thích tế bào melanocyte sn xut nhiu melanin đ bo v da, dn đến s tăng nng đ melanin trên da. Do đó, có th làm tăng nguy cơ hình thành nám da.

2. Di truyn: Yếu t di truyn có th góp phn vào s xut hin ca nám da. Nếu trong gia đình có người đã mc nám da, kh năng bn s mc phi nó cũng tăng lên.

3. Thay đi hormone: S thay đi hormone trong cơ th, chng hn như trong thai k, s dng phương pháp tránh thai hoc các vn đ hormone khác, có th gây ra nám da. Nng đ Estrogen và progesterone có nh hưởng đến s sn xut melanin trong da.

4. Tui tác: Nám da thường xut hin ph biến nhng người trung niên và người già. Quá trình lão hóa t nhiên ca da có th dn đến s thay đi trong sn xut melanin và phân b melanin không đng đu trên da.

5. Yếu t khác: Mt s yếu t khác như căng thng, s dng m phm không an toàn, tác đng t môi trường như ô nhim và hóa cht cũng có th góp phn vào s hình thành nám da.

Có th gim nguy cơ b nám da bng cách nào?

1. S dng kem chng nng: Ánh sáng mt tri là mt trong nhng nguyên nhân chính gây nám da. S dng kem chng nng hàng ngày là cách hiu qu nht đ bo v da khi tác đng ca tia UV. Chn kem chng nng có ch s chng nng SPF t 30 tr lên và PA++ tr lên đ đm bo bo v da mt cách tt nht.

2. Tránh ánh sáng mt tri trc tiếp: Khi tiếp xúc vi ánh sáng mt tri, hn chế thi gian ra ngoài trong khong thi gian t 10 gi sáng đến 4 gi chiu, khi tia UVB và UVA là mnh nht. Nếu phi ra ngoài, hãy s dng nón, áo dài và kính râm đ bo v da và mt khi tác đng ca ánh sáng mt tri.

3. Điu chnh chế đ ăn ung: Ăn mt chế đ ăn giàu cht chng oxy hóa và vitamin C có th giúp bo v da khi s tn thương do tác đng ca các gc t do. Bn nên tăng cường tiêu th các loi rau xanh, trái cây, ht và thc phm giàu omega-3.

4. S dng sn phm chăm sóc da: Chn các sn phm chăm sóc da cha thành phn làm trng nh nhàng và cht chng oxy hóa đ giúp làm sáng và cân bng sc t da. Sn phm có cha axit glycolic, axit salicylic hoc vitamin C có th giúp làm m các vết nám và đng thi thúc đy tái to da mi.

5. Tránh căng thng và có gic ng đ: Căng thng và thiếu ng có th tác đng đến sc khe da. Hãy to điu kin cho bn thân có gic ng đ và thc hin các hot đng gim căng thng như yoga, thin dưỡng sinh, hoc tp th dc đ duy trì cân bng ni tiết t và gi cho da khe mnh.

6. Tránh s dng m phm gây kích ng: M phm có th gây kích ng và góp phn vào s hình thành nám da. Hãy chn các sn phm không cha cht gây kích ng như paraben, hương liu mnh, và cht to màu nhân to.

7. Kim tra hormone: Nếu bn phát hin có s thay đi v hormone như trong thai k hoc sau sinh, hãy tho lun vi bác sĩ đ được tư vn và điu chnh hormone mt cách thích hp.

Nh rng, vic ngăn nga nám da là mt quá trình liên tc và đòi hi s kiên nhn. Nếu bn có bt k vn đ nào v da, hãy tham kho ý kiến t chuyên gia da liu đ có phương pháp ngăn nga và điu tr phương hp.

 Có nhng loi nám da nào?

Nám da gây ra nhiều bất tiện trong cuộc sống

1. Nám da mng (Melasma): Đây là loi nám da ph biến nht và thường xy ra do tác đng ca ánh sáng mt tri và yếu t hormone. Nám da màng thường xut hin dưới dng các vết sm màu ln hoc nh trên khuôn mt, đc bit là trên trán, má và mũi. Nó có th xy ra c nam và n, nhưng ph n mang thai hoc trong giai đon tin mãn kinh có nguy cơ cao hơn.

2. Nám da mt tri (Sunspots): Còn được gi là tàn nhang hoc đm mt tri, nám da mt tri xut hin do tác đng ca ánh sáng mt tri. Đây là các vùng da có nng đ melanin cao, xut hin dưới dng các đm sm màu trên khuôn mt, c, vai và tay. Nám da mt tri thường xy ra nhng người đã tiếp xúc nhiu vi ánh sáng mt tri trong sut quãng thi gian dài.

3. Nám da do tui tác (Age spots): Đây là các vết nám xut hin do quá trình lão hóa da. Nám da tui tác thường là các vùng da có màu sc không đu, thường xut hin trên tay, c, vai và khuôn mt. Chúng thường là kết qu ca s tích t lâu dài ca tác đng ánh sáng mt tri và tui tác.

Các loi nám da này có th xut hin đc lp hoc kết hp vi nhau. Vic xác đnh loi nám da c th là quan trng đ đưa ra phương pháp điu tr và chăm sóc da phù hp.

Có th phân bit nám da do tia UV và nám da do hormone không?

Phân bit gia nám da do hormone và nám da do tia UV có th khá khó, vì c hai có th có nhng đc đim tương t. Tuy nhiên, có mt s du hiu và yếu t có th giúp phân bit chúng:

1. V trí: Nám da do hormone (melasma) thường xut hin trên vùng trán, má và mũi (khu vc gi là "vùng T"), trong khi nám da do tia UV (sunspots) thường xut hin trên các vùng tiếp xúc trc tiếp vi ánh sáng mt tri như khuôn mt, c, vai và tay.

2. Màu sc: Nám da do hormone thường có màu sc nâu sm hoc xám và có th xut hin dưới dng các vết ln hoc nh. Trong khi đó, nám da do tia UV thường có màu nâu hay đm đen, và thường là nh hơn và có đường vin rõ ràng hơn.

3. Yếu t kích hot: Nám da do hormone thường phn ng vi yếu t hormone như thai k, s dng các phương pháp điu tr hormone hoc ri lon hormone khác. Trong khi đó, nám da do tia UV thường được kích hot bi tác đng ca ánh sáng mt tri và thi gian tiếp xúc vi nng.

Tuy nhiên, đôi khi nám da có th là s kết hp ca c hai yếu t hormone và tia UV, khiến vic phân bit tr nên khó khăn hơn. Điu quan trng là tham kho ý kiến ca mt chuyên gia da liu đ đưa ra chn đoán chính xác và la chn phương pháp điu tr thích hp.

S khác bit trong điu tr nám da do tia UV và nám da do hormone là gì?

Điu tr nám da do tia UV (sunspots) và nám da do hormone (melasma) có mt s khác bit trong phương pháp và tiếp cn điu tr. Dưới đây là mt s đim khác nhau:

Đi vi nám da do tia UV, vic s dng kem chng nng hàng ngày vi ch s chng nng SPF cao và bo v da khi ánh sáng mt tri là quan trng. Các phương pháp điu tr bng laser như laser th đng Q-switched, laser Fraxel và ánh sáng IPL cũng có th được s dng đ gim tình trng nám da.

Đi vi nám da do hormone, các phương pháp điu tr như kem làm sáng da, thuc chng hormone và các phương pháp kết hp có th được s dng. Vic điu chnh hormone, trong mt s trường hp, có th cn thiết.

Tuy nhiên, cn lưu ý rng trong mt s trường hp, nám da có th là s kết hp ca c hai yếu t hormone và tia UV. Do đó, vic tham kho ý kiến ca mt bác sĩ da liu là quan trng đ đưa ra chn đoán chính xác và la chn phương pháp điu tr thích hp cho tng trường hp c th.

Các phương pháp điu tr nám da nào thường được dùng?

Điu tr nám da là khá khó khăn và đòi hi s kiên nhn. Có mt s phương pháp điu tr nám da hiu qu có th được s dng. Tuy nhiên, tùy thuc vào loi và mc đ nám da, phương pháp phù hp có th khác nhau. Dưới đây là mt s phương pháp điu tr ph biến cho nám da:

1. S dng kem làm sáng da: Kem làm sáng da cha các thành phn như hydroquinone, axit azelaic, axit kojic, retinoid, vitamin C và các cht chng oxy hóa có th giúp làm gim màu sc ca nám da. Thường thì vic s dng kem làm sáng da yêu cu thi gian kéo dài và cn kiên nhn đ đt được kết qu.

2. Laser và công ngh ánh sáng: Các phương pháp như laser th đng Q-switched, laser Fraxel và ánh sáng IPL (Intense Pulsed Light) có th giúp gim tình trng nám da. Các công ngh này hot đng bng cách tác đng vào các vùng da b nám, tiêu dit các tế bào da cha melanin sm màu. Điu tr bng laser và công ngh ánh sáng thường yêu cu nhiu bui điu tr và thi gian hi phc.

3. Peeling hoá hc: Peeling hoá hc s dng các cht như axit glycolic, axit salicylic, axit trichloroacetic (TCA) đ loi b lp da trên cùng, giúp làm sáng và ci thin tình trng nám. Quá trình peeling hoá hc thường được lp li trong mt khong thi gian nht đnh đ đt được kết qu tt nht.

4. Microdermabrasion: Microdermabrasion là mt phương pháp bng cách s dng thiết b nh đ loi b lp tế bào da chết trên b mt da. Điu này giúp làm sáng và ci thin tình trng nám. Microdermabrasion thường được thc hin trong mt lot các bui điu tr.

5. Điu chnh hormone: Trong trường hp nám da do hormone, vic điu chnh hormone có th giúp gim tình trng nám. Điu này có th được thc hin thông qua vic s dng thuc điu chnh hormone hoc theo ch đnh ca bác sĩ.

6. Kết hp các phương pháp: Trong mt s trường hp, vic kết hp các phương pháp điu tr như kem làm sáng da, laser, peeling hoá hc và microdermabrasion có th mang li kết qu tt hơn cho vic gim nám da.

Vic chn phương pháp điu tr phù hp cho nám da cn được tho lun và đánh giá bi mt chuyên gia da liu. H s đánh giá tình trng da ca bn và đ xut phương pháp điu tr tt nht cho bn.

TIN LIÊN QUAN